SH’MA ISRAEL...

 

W sobotę 13 września w Centrum Edukacyjnym im. Jana Pawła II odbył się pierwszy w Polsce DZIEŃ KULTURY IZRAELSKIEJ. Impulsem dla tego ambitnego multidyscyplinarnego przedsięwzięcia był projekt  Narody Świata Przepisują Biblię  oraz 60. rocznica utworzenia niepodległego państwa Izrael. Cele imprezy organizowanej przez Stowarzyszenie Polska – Izrael - przedstawienie bogatego dorobku historycznego, barwnej kultury, długiej tradycji oraz obrzędowości religijnej Żydów - udanie wpisały się w założenia ogłoszonego przez Komisję Europejską Roku Dialogu Międzykulturowego.

Szabat shalom

Inicjatywa EU, która podjęła różnorodne działania na rzecz „porozumienia pomiędzy obywatelami reprezentującymi różne narodowości, wychowanymi w różnych kulturach, wyznającymi różne religie i praktykującymi odmienne obyczaje” scentralizowała się w idei organizacji Dnia Kultury Izraelskiej. Wybrano nieprzypadkowy dzień tygodnia; szabat bowiem  jest dla synów Judy dniem świętym, obchodzonym na pamiątkę kosmogonicznego aktu stworzenia świata przez Boga Jahwe. - Także data 13 września została wybrana starannie, korespondując z  podobnymi imprezami promującymi tematykę żydowską. Dziś we Włodawie odbywa się Festiwal Trzech Kultur; w Warszawie trwa V edycja festiwalu Warszawa Singera – oznajmia Jerzy Hakenberg, dyrektor programu Dnia... Hakenberg jest założycielem organizacji SportPlus, która w ramach dialogu międzykulturowego poprzez sport, rekreację oraz rozmaite warsztaty taneczno-artystyczne stara się kształtować charakter młodzieży, przeciwdziałać przemocy i uzależnieniom oraz budować właściwe relacje osobowe. – Ważna jest współpraca na wielu płaszczyznach, twórcze działanie, bo jeżeli nie nauczymy się razem pracować, wzajemnie się akceptować, lubić i polegać na sobie, zawsze znajdzie się „ten inny” - Żyd, Rom, Rosjanin; osoba uboga, chora, niepełnosprawna - którego odrzucimy.

W porannych warsztatach tańca izraelskiego, które odbyły się w Młodzieżowym Domu Kultury na ul. Barlickiego  – preludium do późniejszych wydarzeń w Centrum Edukacyjnym – wzięły udział osoby różnego pochodzenia, płci, wyznania. Nie zabrakło osób niepełnosprawnych.  – Taniec hora  buduje poczucie wspólnoty. A wspólnotowość daje siłę. W dzisiejszym świecie olbrzymi nacisk kładzie się na indywidualizm, czego efektem nierzadko jest samotność. Jesteśmy oddzieleni od siebie murem, który niełatwo zburzyć. A taniec hora spontanicznie zaczyna łączyć -  wyjaśnia Marzena Secomska-Rosenbaum z Fundacji „Cała Polska Czyta Dzieciom”, której program opiera się na nauczaniu wartości zbieżnych z wartościami propagowanymi przez Stowarzyszenie Polska-Izrael oraz SportPlus.   

  

Kadisz

W samo południe odbyło się spotkanie z nowym kinem izraelskim. W niełatwe arkana  problematyki filmów w pasjonujący sposób wprowadziła widzów Joanna Brańska – pracownik naukowy Biblioteki Narodowej, historyk sztuki, prezes Stowarzyszenia Polska-Izrael. Zaprezentowano 4 filmy: pełnometrażowy . Mój ojciec,

kadr z filmu  Mój ojciec, mój Pan

mój Pan Davida Volacha , etiudę Panna młoda  Miri Shapiro oraz dwie animowane formy – Nieczystą i  Mensus Hauma. Trzy pierwsze filmy bezpośrednio związane były z okresem święta Rosz ha-Szana               (Nowego Roku żydowskiego) –  przypadającym we wrześniu. Święto, podczas którego odmawia się dodatkowe modlitwy Musaf  i dmie kilkakrotnie w wykonany z rogu baraniego szofar - upamiętnia stworzenie świata i przypomina o sądzie Bożym. Wspomniane filmy – w przeciwieństwie do bardziej znanej europejskiemu kinomanowi tendencji „filmów świeckich”, tworzonych przez artystów związanych ze środowiskami reformowanymi i liberalnymi – dotyczyły życia i obyczajów Izraelitów pochodzących ze środowisk ortodoksyjnych, kierujących się rygorystycznymi halachicznymi zasadami i talmudyczną literą Prawa. Poetycki, nagradzany na filmowych festiwalach, przesycony judaistyczną symboliką  Mój ojciec, mój pan  - będący polemiką z Dekalogiem 1 zafascynowanego Krzysztofem Kieślowskim Davida Volacha  -  powołując się na motyw „spętania Izaaka”, snuł ciche rozważania nt. granic Bożego miłosierdzia i ludzkiej ufności na podobieństwo „ojca wiary” – Abrahama. Zanurzony w modlitwie  rabin jednej z jerozolimskich wspólnot nie zauważa zniknięcia swego syna. Po wyłowieniu ciała chłopca z morza, zanosi pełen bólu kadisz – modlitwę będącą poddaniem się woli Najwyższego... Formalnie różnorodne Panna młoda i Nieczysta dotyczyły zachowania koszerności oraz rytualnego obmycia z nieczystości  w mykwie. Natomiast związany z kulturą jidisz i diasporą Mensus Hauma przywoływał opowieść o słynących z mądrości „Żydach chełmskich”.

Bogatą tradycję szabatu, świąt, datowania kalendarza, różnorodnego zastosowania chleba w kuchni żydowskiej przybliżyła zgromadzonym Tova Ben Zvi – pochodząca z rodziny chasydzkiej popularna artystka śpiewająca pieśni we wszystkich językach żydowskich, była więźniarka łódzkiego getta i obozów w Auschwitz i Bergen-Belsen. W 1999 roku Polska Rada Chrześcijan i Żydów przyznała jej tytuł „Człowieka Pojednania”.

Hawa nagila

Wszystko to było jedynie wstępem do głównej atrakcji wieczoru – koncertu pt. Muzyczny Czulent. Czulent to jednogarnkowa potrawa spożywana w szabat, przygotowana z bardzo różnorodnych składników. Ta muzyczna potrawa spowodowała, że sala widowiskowa Centrum zapełniła się do ostatniego miejsca. Koncert rozpoczęła Tova Ben Zvi , opowiadając pieśniami historię Izraela. Aplauz publiczności wzbudziła popularna, radosna ludowa pieśń żydowska  Hawa nagila ; część widzów zachęcana przez Tovę przyłączyła się do jej wykonania. Następnie Psalmy Dawida do muzyki Przemysława Witkowicza i słów Agnieszki Witkowicz twórczo zinterpretował aktor GTM-u Sebastian Dylnicki. Jednak największym wydarzeniem bloku muzycznego był bez wątpienia występ Violetty Karskiej – Avitland i znanego kompozytora Janusza Kohuta. Duet powstały specjalnie dla potrzeb Dnia... stworzył przejmujące widowisko, oparte na zwiewnym, delikatnym, lekko jazzującym głosie wokalistki oraz pełnych zacięcia i pasji, nastrojowych kompozycjach. Wykonano 8. część oratorium beskidzkiego według dramatu Zofii Kossak pt.  Gość Oczekiwany  ( Oczekiwanie i wizyta Dziada ) , części oratorium oświęcimskiego pt. Droga nadziei  (m.in. Dziękczynna pieśń Miriam , Pieśń pokutna, Pan mocą moją- modlitwa dziękczynna matki ) oraz Viola’s Song – ulubione przez Violettę fragmenty z Pisma Świętego, a także część partytury ze  Skrzypka na dachu . Część muzyczną przeplatała prezentacja tańca przygotowana przez grupę powstałą specjalnie na potrzeby Dnia..., prowadzoną przez Natalię i Miriam Hakenberg z zespołu tańca izraelskiego Snunit .

Bogaty wachlarz atrakcji spajał projekt  Narody Świata Przepisują Biblię , do  uczestnictwa w którym Gliwiczanie chętnie się przyłączyli, ręcznie przepisując fragmenty Ewangelii wg św. Łukasza oraz Księgi Liczb. Każdy kto na specjalnej karcie przepisał biblijny werset, otrzymywał pamiątkowy dyplom. Ponadto można było obejrzeć wystawę  Dzieci świata ilustrują Biblię  czy zakupić interesującą książkę  Gefilte Film  , poświęconą wątkom izraelskim w kinie. Ostatni punkt programu -  Wieczór  przy szabatowych świecach  był ukoronowaniem pasjonującego dnia, który zapowiada IV odsłonę październikowych Cymesów Kultury Żydowskiej w naszym mieście.

tekst pt. Erec Israel... ukazał się w wersji "cut" w "Nowinach Gliwickich" z 1 października 2008